*
Γιάνης Κορδάτος
***
*
Μέσα στα χρόνια 1911 - 1914 η κυβέρνηση Βενιζέλου υπόβαλε στη Βουλή μια σειρά νομοσχέδια, που άμεσα και έμμεσα αποβλέπανε στην προστασία των εργαζομένων. Τα νομοσχέδια αυτά ψηφίστηκαν κι αποτελέσανε την εργατική νομοθεσία, που με συμπληρώσεις και τροποποιήσεις ισχύει ως τα σήμερα.
Ας δούμε τώρα κάτω από ποιές συνθήκες εργάζονταν οι Έλληνες εργάτες στα χρόνια 1900 - 1910.
Απ' όσες πληροφορίες έχουμε βγαίνει πως οι συνθήκες αυτές ήταν πάρα πολύ σκληρές. Πρώτα πρώτα τα μεροκάματα που πλήρωναν οι εργοδότες στους εργάτες ήταν κυριολεχτικά μεροκάματα πείνας. Έπειτα οι ώρες δουλειάς ξεπερνούσαν τις δώδεκα και πολλές φορές και τις δεκατρείς. Κανένα μέτρο δεν παίρνονταν για την υγεία των εργαζόμενων και την προστασία τους από δυστυχήματα κι ατυχήματα πάνω στη δουλειά τους. Τα εργοστάσια, ασύδοτα, παίρνανε στη δουλειά γυναίκες και ανήλικα παιδιά για ένα ξεροκόματο.
Γι' αυτό από το 1894, όπως είδαμε, οι σοσιαλιστές Καλλέργης, Δρακούλης και άλλοι, με υπομνήματά τους στις κυβερνήσεις, ζητούσαν να ψηφιστούν νόμοι προστατευτικοί για τους εργάτες. Επίσης και στις σοσιαλιστικές εφημερίδες της εποχής εκείνης γράφονταν άρθρα, που υποστήριζαν πως πρέπει να γίνουν ορισμένες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις για την καλυτέρευση της θέσης των εργαζομένων.
Όμως οι διαμαρτυρίες και τα υπομνήματα των σοσιαλιστών ήταν φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Η κατάσταση των εργατών όχι μονάχα δεν καλυτέρευε, αλλά ολοένα και χειροτέρευε.
(...)
Αλλά και στα χρόνια 1910 - 1912, όπως μαθαίνουμε από υπομνήματα που στείλανε στη Βουλή οι οργανωμένοι εργάτες της Αθήνας και του Πειραιά, οι συνθήκες εργασίας ήταν οι ίδιες, όπως και στην περίοδο 1900 - 1906.
Το υπόμνημα του Εργατικού Κέντρου της Αθήνας, που συντάχτηκε έπειτα από προσεχτική έρευνα για τους όρους εργασίας στους διάφορους κλάδους της βιομηχανίας και της βιοτεχνίας και υποβλήθηκε στη Διπλή Βουλή το 1911, μαζί με άλλα, μας δίνει αναλυτικά και λεπτομερειακά και τις πιο κάτω αξιόλογες πληροφορίες:
" Β΄. Βιομηχανία του Βιβλίου και Τύπου
" 1. Υγιεινή και ασφάλεια. Είναι γνωστόν ότι δια την τυπογραφικήν τέχνην χρειάζεται διπλή ενέργεια, σωματική και πνευματική, ήτις εξαντλεί τον τυπογράφον εργάτην. Τα τυπογραφικά στοιχεία αφ' ετέρου, μετά των οποίων οι τυπογράφοι διατελούν εις διαρκή και άμεσον επαφήν, συνιστάμενα εκ μολύβδου και αντιμονίου, αμφοτέρων δηλητηριωδεστάτων ουσιών, επιδρώσιν επιβλαβώς και πολλάκις θανατηφόρως επί της υγείας των τυπογράφων. Κρούσματα μολυβδιάσεως και δηλητηριάσεως δι' αντιμονίου καθημερινώς σημειώνονται εις την τάξιν των, την οποίαν μαστίζει κυριολεκτικώς η ανθρωποφθόρος φυματίωσις - ωχροί και κίτρινοι, όρθιοι από πρωίας μέχριες εσπέρας, ως επί το πλείστον μέσα εις τρώγλας και καταγώγια, εις ατμοσφαίραν απόζουσαν κυριολεκτικώς και κεκορεσμένην από αέρια δηλητηριώδη, κακώς δε διαιτώμενοι, λόγω αθλίων συνθηκών περί την πληρωμήν, εξαντλούμενοι σωματικώς και διανοητικώς, διεξάγουν κατ' εξοχήν υπέρ πάσαν άλλη εργατικήν τάξιν απεγνωσμένων τον προς τον θάνατο αγώνα.
" Αρκεί να σημειωθή ότι, κατά στατιστικήν της ημετέρας Αλληλοβοηθητικής Αδελφότητος των Τυπογράφων, επί 650 εργατών τυπογράφων, εργαζομένων εν Αθήναις, απεβίωσαν κατά την τελευταίαν 15ετίαν: 75 εκ φυματιώσεως των πνευμόνων και του λάρυγγος, 3 εξ αποπληξίας, 2 εξ άλλων νόσων και 1 μόνον εκ γήρατος !
" Μέσα εις τας Αθήνας, την πρωτεύουσαν του ελευθέρου βασιλείου, μόλις αριθμούνται δύο ή τρία τυπογραφικά καταστήματα, λειτουργούντα κατά το μάλλον και ήττον υπό τους όρους της υγιεινής. Τ' άλλα ουδέ τρώγλαι επιτρέπεται να ονομασθούν όπως είναι, σκοτεινά, ανήλια, υγρά, στενόχωρα, μηδόλως αεριζόμενα - μέσα εις αυτά εργάζονται ως επί το πολύ οι τυπογράφοι, διπλάσιοι τον αριθμόν, αφ' όσους δύναται να περιλάβη εκάστη τοιαύτη τρώγλη. Ενώ η υγιεινή υπαγορεύει την εγκατάστασιν των τυπογραφικών εργοστασίων εις οικήματα ευάερα και ευρύχωρα, ώστε οι εργάται να ευρίσκωνται εις αναλόγους αποστάσεις, και τοιουτοτρόπως ν' αναλογούν δι' έκαστον εξ αυτών 10 κυβικά μέτρα αέρος κατ' ελάχιστον.
" 2. Εργάσιμοι ώραι - ανάπαυσις. Ο τυπογράφος εργάτης εξ αυτής της φύσεως του επαγγέλματος είναι υποχρεωμένος να εργάζεται όρθιος. Καθείς δύναται να φανταστή ποίας συνεπείας ειμπορεί να έχη η τοιαύτη ορθοστασία από της 7ης πρωινής ώρας μέχρι της 12ης και από της 1ης μετά μεσημβρίαν μέχρι της 4ης πρωινής ώρας, υπό το εκνευρίζον φως, εις τα πλείστα καταστήματα, του δυσόσμου και βρωμερού πετρελαίου. Ποικίλα νοσήματα, οφθαλμικά, νευρικά, ψυχικά, αρθρίτις, ποδάγρα, ρευματισμοί, οφθαλμίαι είναι αι συνέπειαι της τοιαύτης εργασίας. Ουδαμού του κόσμου εργάζονται υπ' αυτύς τους όρους 10 και 12 ώρας.
" 3. Ημερομίσθιον. Το ημερομίσθιον του εργάτου τυπογράφου εν Αθήναις κυμαίνεται από δρ. 3.50 έως δρ. 5.25, φθάνει δε και εις 6 δρ. μόνον δια τους εκτάκτους εργάτας νυκτός - εις δε τας επαρχίας, πλην των Πατρών και του Βόλου, από δρ. 1.75 ώς 3. Η πληρωμή γίνεται κάθε Σάββατον - δια μεν τους ημερησίους εργάτας αρχίζει μετά την λήξιν της εργασίας, παρατεινομένη πολλάκις επί ώραν όλην, δια δε τους νυκτερινούς, δηλαδή των πρωινών Αθηναϊκών εφημερίδων γίνεται μετά την λήξιν της εργασίας, την 4ην πρωινήν ώραν. Κατά το διάστημα δε της πληρωμής, παρατεινομένης συνήθως, εις τινα καταστήματα εκβιάζονται οι εργάται και εργάζονται προσθέτως επί ώραν περίπου, στοιχειοθετούντες ύλην δια το φύλλον της επομένης. Πολλάκις δε καθυστερούνται ημερομίσθια εβδομάδων ολοκλήρων.
" 4. Μαθητευόμενοι - ανήλικοι. Ευνόητον είναι ότι υπό τοιαύτας συνθήκας, όσον νεώτερος εισέρχεται τις εις την τυπογραφικήν τέχνην, τόσο ευκολώτερον προσβάλλεται υπό των νοσημάτων, τα οποία μαστίζουν των τυπογράφων την τάξιν. Είναι πολύ φυσικόν, οργανισμοί, ευρισκόμενοι εν τη διαπλάσει αυτών και εξαντλούμενοι υπό της τοιαύτης εργασίας, να προσβάλλωνται υπό φυματιώσεως και άλλων νοσημάτων. Όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, και δη η Γερμανία, έλαβον νομοθετικήν πρόνοιαν περί τούτων.
" Έργον λοιπόν υψίστης φιλανθρωπίας είναι να κανονισθή δια νομοθετήματος ως κατώτατον όριον το 16ον έτος της ηλικίας δια τους επιθυμούντας να εκμάθουν την τυπογραφικήν. Ούτω δεν θα προσλαμβάνωνται με γλίσχρον ημερομίσθιον άνηβοι παίδες, φθειρόμενοι και αφαιρούντες την εργασίαν των εργατών.
" 5. Μηχανήματα. Από τινος χρόνου εισήχθησαν και παρ' ημίν η στιχοτυπία και η στοιχειοχυτική. Εις αμφοτέρους τους κλάδους τούτους γίνεται χρήσις στοιχείων εκ μετάλλου τετηκότος - ο εργάτης ο χειριζόμενος τα στιχοτυπικά και στοιχειοχυτικά μηχανήματα εργάζεται υπό την επίδρασιν μεγάλης θερμοκρασίας και εν τω μέσω ατμοσφαίρας κεκορεσμένης από τους δηλητηριώδεις ατμούς και τας αναθυμιάσεις του αναλυομένου μετάλλου - είναι πρόδηλον ότι ο εργαζόμενος υπό τοιαύτας συνθήκας ταχέως υποκύπτει εις το μοιραίον τέλος.
" Ανάγκη λοιπόν να ορισθή δια τους εργάτας τούτους επτάωρος εργασία, κατά το διάστημα δε τούτο εις εκάστην μηχανήν να εργάζωνται δύο στιχοτύπαι κατ' εναλλαγήν.
" 6. Άεργοι. Ένεκα της εισαγωγής εν Αθήναις 18 τυπομηχανών, μέχρι σήμερον οι εργάται των εφημερίδων περιωρίσθησαν κατά το ήμισυ, ως και εις τα τυπογραφεία, όσα λειτουργούν δια τοιούτων μηχανημάτων, ούτως ώστε οι ακουσίως άεργοι ανέρχονται καθ' εκάστην εις 50 - 60, εκ τούτων ελάχιστοι προσλαμβάνονται ενίοτε ως έκτακτοι εις τα διάφορα τυπογραφεία.
(...)
---
*
Γιάνης Κορδάτος
***
*
Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος
Κεφάλαιο Δέκατο Έκτο
Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
Μέσα στα χρόνια 1911 - 1914 η κυβέρνηση Βενιζέλου υπόβαλε στη Βουλή μια σειρά νομοσχέδια, που άμεσα και έμμεσα αποβλέπανε στην προστασία των εργαζομένων. Τα νομοσχέδια αυτά ψηφίστηκαν κι αποτελέσανε την εργατική νομοθεσία, που με συμπληρώσεις και τροποποιήσεις ισχύει ως τα σήμερα.
Ας δούμε τώρα κάτω από ποιές συνθήκες εργάζονταν οι Έλληνες εργάτες στα χρόνια 1900 - 1910.
Απ' όσες πληροφορίες έχουμε βγαίνει πως οι συνθήκες αυτές ήταν πάρα πολύ σκληρές. Πρώτα πρώτα τα μεροκάματα που πλήρωναν οι εργοδότες στους εργάτες ήταν κυριολεχτικά μεροκάματα πείνας. Έπειτα οι ώρες δουλειάς ξεπερνούσαν τις δώδεκα και πολλές φορές και τις δεκατρείς. Κανένα μέτρο δεν παίρνονταν για την υγεία των εργαζόμενων και την προστασία τους από δυστυχήματα κι ατυχήματα πάνω στη δουλειά τους. Τα εργοστάσια, ασύδοτα, παίρνανε στη δουλειά γυναίκες και ανήλικα παιδιά για ένα ξεροκόματο.
Γι' αυτό από το 1894, όπως είδαμε, οι σοσιαλιστές Καλλέργης, Δρακούλης και άλλοι, με υπομνήματά τους στις κυβερνήσεις, ζητούσαν να ψηφιστούν νόμοι προστατευτικοί για τους εργάτες. Επίσης και στις σοσιαλιστικές εφημερίδες της εποχής εκείνης γράφονταν άρθρα, που υποστήριζαν πως πρέπει να γίνουν ορισμένες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις για την καλυτέρευση της θέσης των εργαζομένων.
Όμως οι διαμαρτυρίες και τα υπομνήματα των σοσιαλιστών ήταν φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Η κατάσταση των εργατών όχι μονάχα δεν καλυτέρευε, αλλά ολοένα και χειροτέρευε.
(...)
Αλλά και στα χρόνια 1910 - 1912, όπως μαθαίνουμε από υπομνήματα που στείλανε στη Βουλή οι οργανωμένοι εργάτες της Αθήνας και του Πειραιά, οι συνθήκες εργασίας ήταν οι ίδιες, όπως και στην περίοδο 1900 - 1906.
Το υπόμνημα του Εργατικού Κέντρου της Αθήνας, που συντάχτηκε έπειτα από προσεχτική έρευνα για τους όρους εργασίας στους διάφορους κλάδους της βιομηχανίας και της βιοτεχνίας και υποβλήθηκε στη Διπλή Βουλή το 1911, μαζί με άλλα, μας δίνει αναλυτικά και λεπτομερειακά και τις πιο κάτω αξιόλογες πληροφορίες:
ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ
ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
........................
........................
" Οι εργάται των βιομηχανιών τούτων: στοιχειοθέται τυπογράφοι, πιεσταί, στοιχειοχύται, λιθογράφοι, τσιγκογράφοι, βιβλιοδέται, ανερχόμενοι εις 1500 περίπου, κατά την στατιστικήν της απογραφής του πληθυσμού του 1907, εργάζονται υπό τας επομένας συνθήκας:
" 1. Υγιεινή και ασφάλεια. Είναι γνωστόν ότι δια την τυπογραφικήν τέχνην χρειάζεται διπλή ενέργεια, σωματική και πνευματική, ήτις εξαντλεί τον τυπογράφον εργάτην. Τα τυπογραφικά στοιχεία αφ' ετέρου, μετά των οποίων οι τυπογράφοι διατελούν εις διαρκή και άμεσον επαφήν, συνιστάμενα εκ μολύβδου και αντιμονίου, αμφοτέρων δηλητηριωδεστάτων ουσιών, επιδρώσιν επιβλαβώς και πολλάκις θανατηφόρως επί της υγείας των τυπογράφων. Κρούσματα μολυβδιάσεως και δηλητηριάσεως δι' αντιμονίου καθημερινώς σημειώνονται εις την τάξιν των, την οποίαν μαστίζει κυριολεκτικώς η ανθρωποφθόρος φυματίωσις - ωχροί και κίτρινοι, όρθιοι από πρωίας μέχριες εσπέρας, ως επί το πλείστον μέσα εις τρώγλας και καταγώγια, εις ατμοσφαίραν απόζουσαν κυριολεκτικώς και κεκορεσμένην από αέρια δηλητηριώδη, κακώς δε διαιτώμενοι, λόγω αθλίων συνθηκών περί την πληρωμήν, εξαντλούμενοι σωματικώς και διανοητικώς, διεξάγουν κατ' εξοχήν υπέρ πάσαν άλλη εργατικήν τάξιν απεγνωσμένων τον προς τον θάνατο αγώνα.
" Αρκεί να σημειωθή ότι, κατά στατιστικήν της ημετέρας Αλληλοβοηθητικής Αδελφότητος των Τυπογράφων, επί 650 εργατών τυπογράφων, εργαζομένων εν Αθήναις, απεβίωσαν κατά την τελευταίαν 15ετίαν: 75 εκ φυματιώσεως των πνευμόνων και του λάρυγγος, 3 εξ αποπληξίας, 2 εξ άλλων νόσων και 1 μόνον εκ γήρατος !
" Μέσα εις τας Αθήνας, την πρωτεύουσαν του ελευθέρου βασιλείου, μόλις αριθμούνται δύο ή τρία τυπογραφικά καταστήματα, λειτουργούντα κατά το μάλλον και ήττον υπό τους όρους της υγιεινής. Τ' άλλα ουδέ τρώγλαι επιτρέπεται να ονομασθούν όπως είναι, σκοτεινά, ανήλια, υγρά, στενόχωρα, μηδόλως αεριζόμενα - μέσα εις αυτά εργάζονται ως επί το πολύ οι τυπογράφοι, διπλάσιοι τον αριθμόν, αφ' όσους δύναται να περιλάβη εκάστη τοιαύτη τρώγλη. Ενώ η υγιεινή υπαγορεύει την εγκατάστασιν των τυπογραφικών εργοστασίων εις οικήματα ευάερα και ευρύχωρα, ώστε οι εργάται να ευρίσκωνται εις αναλόγους αποστάσεις, και τοιουτοτρόπως ν' αναλογούν δι' έκαστον εξ αυτών 10 κυβικά μέτρα αέρος κατ' ελάχιστον.
" 2. Εργάσιμοι ώραι - ανάπαυσις. Ο τυπογράφος εργάτης εξ αυτής της φύσεως του επαγγέλματος είναι υποχρεωμένος να εργάζεται όρθιος. Καθείς δύναται να φανταστή ποίας συνεπείας ειμπορεί να έχη η τοιαύτη ορθοστασία από της 7ης πρωινής ώρας μέχρι της 12ης και από της 1ης μετά μεσημβρίαν μέχρι της 4ης πρωινής ώρας, υπό το εκνευρίζον φως, εις τα πλείστα καταστήματα, του δυσόσμου και βρωμερού πετρελαίου. Ποικίλα νοσήματα, οφθαλμικά, νευρικά, ψυχικά, αρθρίτις, ποδάγρα, ρευματισμοί, οφθαλμίαι είναι αι συνέπειαι της τοιαύτης εργασίας. Ουδαμού του κόσμου εργάζονται υπ' αυτύς τους όρους 10 και 12 ώρας.
" 3. Ημερομίσθιον. Το ημερομίσθιον του εργάτου τυπογράφου εν Αθήναις κυμαίνεται από δρ. 3.50 έως δρ. 5.25, φθάνει δε και εις 6 δρ. μόνον δια τους εκτάκτους εργάτας νυκτός - εις δε τας επαρχίας, πλην των Πατρών και του Βόλου, από δρ. 1.75 ώς 3. Η πληρωμή γίνεται κάθε Σάββατον - δια μεν τους ημερησίους εργάτας αρχίζει μετά την λήξιν της εργασίας, παρατεινομένη πολλάκις επί ώραν όλην, δια δε τους νυκτερινούς, δηλαδή των πρωινών Αθηναϊκών εφημερίδων γίνεται μετά την λήξιν της εργασίας, την 4ην πρωινήν ώραν. Κατά το διάστημα δε της πληρωμής, παρατεινομένης συνήθως, εις τινα καταστήματα εκβιάζονται οι εργάται και εργάζονται προσθέτως επί ώραν περίπου, στοιχειοθετούντες ύλην δια το φύλλον της επομένης. Πολλάκις δε καθυστερούνται ημερομίσθια εβδομάδων ολοκλήρων.
" 4. Μαθητευόμενοι - ανήλικοι. Ευνόητον είναι ότι υπό τοιαύτας συνθήκας, όσον νεώτερος εισέρχεται τις εις την τυπογραφικήν τέχνην, τόσο ευκολώτερον προσβάλλεται υπό των νοσημάτων, τα οποία μαστίζουν των τυπογράφων την τάξιν. Είναι πολύ φυσικόν, οργανισμοί, ευρισκόμενοι εν τη διαπλάσει αυτών και εξαντλούμενοι υπό της τοιαύτης εργασίας, να προσβάλλωνται υπό φυματιώσεως και άλλων νοσημάτων. Όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, και δη η Γερμανία, έλαβον νομοθετικήν πρόνοιαν περί τούτων.
" Έργον λοιπόν υψίστης φιλανθρωπίας είναι να κανονισθή δια νομοθετήματος ως κατώτατον όριον το 16ον έτος της ηλικίας δια τους επιθυμούντας να εκμάθουν την τυπογραφικήν. Ούτω δεν θα προσλαμβάνωνται με γλίσχρον ημερομίσθιον άνηβοι παίδες, φθειρόμενοι και αφαιρούντες την εργασίαν των εργατών.
" 5. Μηχανήματα. Από τινος χρόνου εισήχθησαν και παρ' ημίν η στιχοτυπία και η στοιχειοχυτική. Εις αμφοτέρους τους κλάδους τούτους γίνεται χρήσις στοιχείων εκ μετάλλου τετηκότος - ο εργάτης ο χειριζόμενος τα στιχοτυπικά και στοιχειοχυτικά μηχανήματα εργάζεται υπό την επίδρασιν μεγάλης θερμοκρασίας και εν τω μέσω ατμοσφαίρας κεκορεσμένης από τους δηλητηριώδεις ατμούς και τας αναθυμιάσεις του αναλυομένου μετάλλου - είναι πρόδηλον ότι ο εργαζόμενος υπό τοιαύτας συνθήκας ταχέως υποκύπτει εις το μοιραίον τέλος.
" Ανάγκη λοιπόν να ορισθή δια τους εργάτας τούτους επτάωρος εργασία, κατά το διάστημα δε τούτο εις εκάστην μηχανήν να εργάζωνται δύο στιχοτύπαι κατ' εναλλαγήν.
" 6. Άεργοι. Ένεκα της εισαγωγής εν Αθήναις 18 τυπομηχανών, μέχρι σήμερον οι εργάται των εφημερίδων περιωρίσθησαν κατά το ήμισυ, ως και εις τα τυπογραφεία, όσα λειτουργούν δια τοιούτων μηχανημάτων, ούτως ώστε οι ακουσίως άεργοι ανέρχονται καθ' εκάστην εις 50 - 60, εκ τούτων ελάχιστοι προσλαμβάνονται ενίοτε ως έκτακτοι εις τα διάφορα τυπογραφεία.
(...)
---
*
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου