*
ΔΟΛ - 94 χρόνια μοναξιά
Σχεδόν ένας αιώνας έχει περάσει από τότε που ο Δημήτρης Λαμπράκης, ιδρυτής του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, εξέδωσε (το 1922) το «Ελεύθερον Βήμα», ξεκινώντας μια μοναχική περιπέτεια δημοσιογραφικής εξουσίας.
Όμως, όπως έγραψε κι ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες: «Οι γενιές οι καταδικασμένες σε εκατό χρόνια μοναξιά δεν έχουν δεύτερη ευκαιρία πάνω στη γη». Τη Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου 2016 αυτή η saga φαίνεται πως τέλειωσε, έχοντας καταρρεύσει από το ίδιο της το βάρος, χωρίς δεύτερη ευκαιρία.
Ο Δημήτρης Λαμπράκης γεννήθηκε το 1886 στον Βάμο Χανίων. Ανήσυχη προσωπικότητα – ένας δάσκαλος που πολέμησε ως μακεδονομάχος, έκανε φυλακή στους Τούρκους, μετά εξέδωσε μια ελληνόγλωσση εφημερίδα στο Γιοχάνεσμπουργκ, ύστερα πήγε εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους, μέχρι που καταστάλαξε στην Αθήνα το 1914 γράφοντας για τη φιλελεύθερη εφημερίδα «Πατρίς». Ο Λαμπράκης φυλακίστηκε για μια αποκάλυψη της «Πατρίδος». Οταν αποφυλακίστηκε, έγινε διευθυντής της μέχρι το 1922, τότε που εξέδωσε το «Ελεύθερον Βήμα». Ακολούθησαν το 1926 ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος» και το 1929 τα «Αθηναϊκά Νέα». Το περίφημο Συγκρότημα είχε γεννηθεί.
Ο δεσποτικός, τραχύς, αντικομμουνιστής και αντιμοναρχικός Δημήτρης Λαμπράκης στον Μεσοπόλεμο εκπροσωπούσε τον βενιζελισμό. Μάλιστα, το 1920, όταν ο ηττημένος Βενιζέλος είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα, έγινε πρόταση στον Λαμπράκη να αναλάβει την αρχηγία του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Αυτός αρνήθηκε, ίσως γιατί ήξερε πως οι πρωθυπουργοί έρχονται και παρέρχονται, αλλά οι εκδότες μένουν. Τα έντυπά του εξέφρασαν τα συμφέροντα της αστικής τάξης: για παράδειγμα, οι σχέσεις Λαμπράκη – Μποδοσάκη ήταν αγαστές. Ο Μποδοσάκης, που πουλούσε πυρομαχικά και στις δύο παρατάξεις του Ισπανικού Εμφυλίου, και στους δημοκρατικούς και στον Φράνκο, λέγεται ότι είχε δανείσει στον εκδότη 500 χρυσές λίρες. Οταν πριν από μερικά χρόνια είχε κυκλοφορήσει η βιογραφία του Μποδοσάκη, ο αρμόδιος συντάκτης των «Νέων» θεώρησε καλό να συμπεριλάβει στην παρουσίαση της βιογραφίας και αυτή την ιστορία με τις λίρες. Για κακή του τύχη, ο Ψυχάρης είδε τη σελίδα πριν τυπωθεί. «Είσαι μαλάκας! Απολύεσαι!», ήταν η αντίδρασή του…
Οταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα, το 1941, ο Λαμπράκης παρέδωσε την έκδοση των εφημερίδων του σε «επιτροπή εργαζομένων». Για την περίοδο της Κατοχής, κατά την οποία οι εφημερίδες του συνέχισαν να εκδίδονται, έχουν γραφτεί πολλά. Κατηγορήθηκε για συνεργάτης των Ναζί, καθώς οι εκδόσεις Λαμπράκη είχαν συνεργαστεί αυτή την περίοδο με τη γερμανική εταιρεία Μούντους, στην οποία μέτοχος ήταν και ο Χέρμαν Γκέρινγκ. Επίσης, η φυλάκιση του Λαμπράκη από τους Άγγλους, με τη συναίνεση του Γεωργίου Παπανδρέου, στον Λίβανο το 1943, αποδίδεται στην ίδια αιτία, χωρίς όμως να έχει αποδειχθεί.
Με την Απελευθέρωση και την επιστροφή του Λαμπράκη στην Ελλάδα οι εφημερίδες του επανεκδίδονται με αλλαγμένο τίτλο. Ετσι, από το 1944 έχουμε «Το Βήμα» και «Τα Νέα». Με αυτούς τους τίτλους ως αμυντικά και επιθετικά όπλα, ο Λαμπράκης αρχίζει να χτίζει τον μύθο του Συγκροτήματος που «ανεβάζει και κατεβάζει κυβερνήσεις». Συνομιλεί με όλους τους πρωθυπουργούς, και όχι πάντα με σέβας, ενώ οι κυκλοφορίες των εντύπων του εκτοξεύονται.
Το Συγκρότημα εκφράζει τη «φιλελεύθερη» αστική τάξη, ενώ η επίσημη διανόηση του τόπου συνωστίζεται για να βρει ένα στασίδι στις ιερές σελίδες του «Βήματος» και των «Νέων». Οι πολιτικές προσωπικότητες βαράνε προσοχές στον Λαμπράκη, χτυπάνε την πόρτα του γραφείου του πριν μπουν, αλλά αυτή η μοναξιά της εξουσίας τελειώνει για τον Δημήτρη Λαμπράκη το 1957, όταν «φεύγει» σε ηλικία 71 ετών. Το ποιος θα καθίσει στην… προεδρική καρέκλα είναι αβέβαιο, μιας και καιροφυλακτεί η πανίσχυρη ιδιαιτέρα γραμματέας του.
Ομως, την επομένη του θανάτου του Δημ. Λαμπράκη, ο γιος του Χρήστος, σε ηλικία 23 ετών, πηγαίνει στο γραφείο του πατέρα του, κάθεται στην πολυθρόνα του και το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να φωνάξει την ευνοούμενη γραμματέα και να της πει: «Κυρία Λοράνδου, απολύεσθε!»
Ο Χρήστος Λαμπράκης παίρνει το τιμόνι
Ο Χρήστος Λαμπράκης από άποψη χαρακτήρα δεν είχε καμία σχέση με τον γυναικά, πατριαρχικό πατέρα του. Όταν πήρε το πηδάλιο του ΔΟΛ ήταν ήρεμος, ευαίσθητος, με κλίση στο κλασικό τραγούδι, κοσμοπολίτης κι ευγενικός, αλλά πολύ γρήγορα έμαθε να κάνει κουμάντο με σιδερένιο χέρι. Οι παλιοί ακόμη θυμούνται τη στάση του Συγκροτήματος στην Αποστασία. Το κάψιμο των φύλλων του «Βήματος» και των «Νέων» και τα γιουχαΐσματα από το εξοργισμένο πλήθος μπροστά από τα γραφεία του ΔΟΛ τον Αύγουστο του 1965 ακόμη αντηχούν στη Χρήστου Λαδά...
Οι εφημερίδες του Συγκροτήματος συνέχισαν να εκδίδονται επί χούντας. Ο Χρ. Λαμπράκης μάλιστα φυλακίστηκε τότε, αλλά για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ επί δικτατορίας η ατομική εταιρεία Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη μετατράπηκε σε ανώνυμη.
Με τη Μεταπολίτευση, το Συγκρότημα αυξάνεται και πληθύνεται. Όταν το ΠΑΣΟΚ εδραιώνεται, ο ΔΟΛ του προσφέρει «κριτική υποστήριξη», ενώ αποτελεί στέγη της λεγόμενης «Αριστεράς πολυτελείας». Ορδές σοβαρών (και σοβαροφανών) διανοουμένων παρελαύνουν από τις σελίδες των εντύπων, αλλά το Συγκρότημα κάνει και τις κουτσουκέλες του: αλησμόνητη είναι η υποστήριξή του το 1976 προς τον διαβόητο Γιώργο Καματερό και το νερό του, που το έφερνε με βυτία από την Κω, καθώς, όπως έλεγε ο απατεώνας, το νερό θεραπεύει τον καρκίνο. Τα «σοβαρά και έγκυρα» «Νέα» τότε, με διευθυντή τον Γιάννη Καψή, έγιναν ρόμπες ξεκούμπωτες, καθώς το νερό αναλύθηκε και φυσικά ουδεμία αντικαρκινική ιδιότητα διαπιστώθηκε…
Στη δεκαετία του ’80 οι δουλειές του Συγκροτήματος αβγατίζουν. Με τις πλάτες της εξουσίας, με την τεράστια ισχύ και το κύρος του στην κοινωνία, ένα σωρό εταιρείες προκύπτουν κάτω από την ομπρέλα του, ενώ το 1989 ο Χρήστος Λαμπράκης μαζί με τους Βαρδή Βαρδινογιάννη, Κίτσο Τεγόπουλο, Αριστείδη Αλαφούζο και Γιώργο Μπόμπολα ιδρύουν το Mega Channel, το πρώτο και μεγαλύτερο κανάλι της ιδιωτικής τηλεόρασης. Σε λίγα χρόνια το αβγάτισμα του κύκλου εργασιών του ΔΟΛ θα γίνει γιγαντισμός: τέσσερις εφημερίδες, 21 περιοδικά, πέντε εκτυπωτικές μονάδες, τουριστικά πρακτορεία, δύο εταιρείες διανομής και μία εταιρεία τηλεφωνικής προώθησης πωλήσεων και διαχείρισης σχέσεων πελατών, αντιπροσωπεύσεις κινηματογραφικών ταινιών, εκμεταλλεύσεις κινηματογραφικών αιθουσών, παραγωγές τηλεοπτικών ταινιών και ψηφιακού οπτικοακουστικού υλικού, επέκταση στο διαδίκτυο.
Α, ναι, παραλίγο να ξεχάσω και το Μέγαρο Μουσικής, το όνειρο της ζωής του, που ο Χρ. Λαμπράκης εγκαινίασε το 1991, με διαδικασίες όχι και τόσο διαφανείς – κάτι που στηλίτευε μέχρι την τελευταία του ανάσα ο εκδότης του ιστορικού περιοδικού «Αντί» Χρήστος Παπουτσάκης. Ο μέγιστος Λαμπράκης, για να κάνει τον ελάχιστο Παπουτσάκη να σωπάσει επιτέλους, κορφολόγησε το συντακτικό του προσωπικό. Κάποιες βαριές υπογραφές των «Νέων» φιγουράριζαν στο «Αντί» προτού οι φορείς τους καταλάβουν το συμφέρον τους…
Τέλος πάντων, ο ΔΟΛ φτάνει στο οικονομικό του απόγειο με το… εκσυγχρονιστικό φούσκωμα του χρηματιστηρίου στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Τότε, η αποτίμηση της αξίας του ΔΟΛ ήταν ίδια με αυτή μιας τράπεζας.
Δημοσιογραφικός Οργανισμός… Ψυχάρη
Ο Χρ. Λαμπράκης πεθαίνει το 2009, έχοντας δώσει από πριν όμως το… δαχτυλίδι στον Σταύρο Ψυχάρη – και από τότε η αυτοκρατορία Λαμπράκη αρχίζει να τρίζει και να καταρρέει. «Το ξέρω ότι ο Λαμπράκης θα ευχόταν να ήμουν άλλος, αλλά εγώ του έτυχα» είχε δηλώσει ο μπρούτος και στερούμενος ακαδημαϊκών τίτλων διάδοχος. Που διετέλεσε, παρεμπιπτόντως, και διοικητής του Αγίου Ορους, ίσως για να εξασφαλίσει αν όχι την ευλογία, τουλάχιστον το έλεος των ουρανών στις δραστηριότητές του. Μία από αυτές, εντελώς ενδεικτικά, ήταν και η ανάμειξή του στην περίφημη «αγορά του αιώνα». Το 2006 η «Καθημερινή» φωτογράφισε τον Ψυχάρη ως «πλασιέ» για την αγορά των Eurofighter προς 3 δισ. ευρώ. Να θυμίσουμε πως ο Στ. Ψυχάρης, αν και καταγόμενος από αριστερή οικογένεια, αν και δημοσιογράφησε στην «Δημοκρατική Αλλαγή», συνεργάστηκε με τη χούντα – ο υπουργός Τύπου της δικτατορίας, Βύρωνας Σταματόπουλος, ήταν κουμπάρος του.
Ο νέος αιώνας βρίσκει τον ΔΟΛ με ζημίες: το 2009 έφτασαν τα 16,2 εκατ. ευρώ. Και μαζί με τις ζημίες, βέβαια, άρχισε και ο δανεισμός. Αν συνυπολογίσουμε και την αλλαγή του παγκόσμιου οικονομικού σκηνικού, την κρίση που ενέσκηψε, τον ανταγωνισμό, αλλά και την απογοήτευση των «πελατών» του συγκροτήματος γενικά από την άκριτη, υπερβολική και προσβλητική υποστήριξη που παρείχε ο ΔΟΛ (και το MEGA) προς τα μνημόνια και τους εγχώριους πολιτικούς πλασιέδες τους, η πτώση ήταν αναπόδραστη. Φαίνεται πως ο κόσμος σιγά σιγά απέσυρε το ενδιαφέρον του από το προϊόν που πουλούσε το Συγκρότημα. Ο Θανάσης Λάλας, ένα από τα πρώην «χρυσά παιδιά» του, συνήθιζε να λέει «παραμύθι πουλάμε!» Ε, αυτό το παραμύθι μοιραία ξέφτισε και πάλιωσε. Οι κυκλοφορίες των εντύπων του ΔΟΛ άρχισαν να κατακρημνίζονται, ο εκδοτικός οίκος Ελληνικά Γράμματα έκλεισε, αφήνοντας εκατό υπαλλήλους στον δρόμο, για να ακολουθήσουν οι απολύσεις, στην αρχή διοικητικών υπαλλήλων του ΔΟΛ και μετά δημοσιογράφων.
Οταν ο συνδικαλιστικός εκπρόσωπος του «Βήματος» πήγε να ενημερώσει τους συναδέλφους του στα «Νέα» για τις απολύσεις, κάποιοι φανατικοί «ψυχαρικοί» τον έβγαλαν έξω, ενώ μετά από λίγο οι άντρες της ιδιωτικής ασφάλειας του Στ. Ψυχάρη τον πέταξαν έξω από το κτίριο. «Για δες, συμβαίνουν τέτοια πράγματα και στην αριστοκρατία του ελληνικού Τύπου» είπαν οι άλλοι δημοσιογράφοι, των άλλων εντύπων, που για χρόνια υφίσταντο το υψωμένο φρύδι των στελεχών αλλά και κάποιων συναδέλφων του ΔΟΛ.
Η κατάσταση του Συγκροτήματος επιδεινώθηκε τα τελευταία χρόνια: τεράστια χρέη, απλήρωτοι εργαζόμενοι που δεν χόρταιναν με υποσχέσεις και μετά απεργίες. Κι ύστερα και άλλες απολύσεις, και άλλες απεργίες, και καπάκι δεσμεύσεις του Ψυχάρη πως θα μπουν λεφτά από τα «αμπάρια» του μεγάλου σκάφους του ΔΟΛ (ή μάλλον του ΔΟΨ), που δεν άξιζαν ούτε το χαρτί στο οποίο τυπώθηκαν, μέχρι που φτάσαμε στη Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου του 2016, όταν οι εργαζόμενοι κατέβασαν μολύβια και μικρόφωνα. Ενας αιώνας δημοσιογραφίας και μοναχικής εξουσίας φαίνεται πως έφτασε στο τέλος του, χωρίς δεύτερη ευκαιρία...
---
---
*
